+
Хүний хэлсэн үгийг зөв дамжуулахад маш их учир байдаг. Англи хэл эхлэн суралцаж байх үед энэ асуудал дээр нилээд бэрхшээл гардаг тул хүмүүсийн хэлсэн үгийг дамжуулахад хэрэглэгддэг шууд болон хөндлөнгийн үгийн талаар товч авч үзье.
Англи хэлний бичгийн хэлэнд шууд үгийг хоёр талаас нь хоёр таслалаар хашдаг. Англи хэлэнд шууд үгийн урд таслал тавьдаг бол монгол хэлэнд тодорхойлох цэгээр тусгаарладаг. Шүүд үгийг хөндлөнгийн үг болгоход баталсан, асуух, захиран тушаах өгүүлбэрээр илэрхийлнэ. Шууд үгийг хөндлөнгийн үг болгож бичихэд таслал бөгөөд хөёр хашилт нь алга болж that хэмээх үг орж ирдэг.
Шууд үгэнд to say гэдэг үйл үг төлөөний үгтэй ороогүй бол хөндлөнгийн үг болгоход хэвээрээ үлддэг. Хэрвээ to say нь ардаа ямар нэгэн төлөөний үгтэй байвал хөндлөнгийн үгэнд түүний оронд to tell хэрэглэгддэг.
Шууд үг Хөндлөнгийн үг
Ben says,“Leo will go to Mongolia.” Ben says that Leo will go to Mongolia.
Бен:”Леог Монгол явна” гэв. Леог Монгол явна гэж Бен хэлсэн.
John says to me, “I know Tuya.” John tells me that he knows Tuya.
Жон:,,Би Туяаг танина” гэж хэлэв. Туяаг танина гэж Жон надад хэллээ.
Bill said to me, “I have seen you somewhere.”
Bill told me that he had seen me somewhere.
Билл: “Би чамайг хаа нэгэн газар харсан байна” гэв.
Хаа нэгэн газар намайг харсан гэж Билл надад хэлсэн.
Анхаарах зүйл: said to me гэж байдаг бол tell нь ардаа to авдаггүй.
Хөндлөнгийн үгэнд төлөөний үг утгын дагуу өөрчлөгдөж байгааг анхаарна уу.
Sandra says, “I have your book.”
Sandra says that she has my book.
Сандра: ,,Надад чиний ном байгаа” гэж хэлэв.
Миний ном өөрт нь байгаа гэж Сандра надад хэлсэн.
Martha says, “Linda has taken my dictionary.”
Martha says that Linda has taken her dictionary.
Марта: ,,Толь бичгийг минь Линда авсан” гэж хэлэв.
Линдаг толь бичгийг нь авсан гэж Марта надад хэлэв.
Хэрвээ шууд үгийн үйл үг одоо цаг дээр байвал хөндлөнгийн үг болгоход үйл үгийн цаг өөрчлөгдөхгүй.
Robert says, “I live in Canada.”
Robert says that he lives in Canada.
Роберт:
-Би Канадад амьдардаг.
Роберт Канадад амьдардаг гэж хэлсэн.
Шууд үгийн үйл үг өнгөрсөн цаг дээр байвал хөндлөнгийн үг болгоход үйл үг нь нэг цагаар хойшилдог.
Robert said, ”I live in Canada.”
Robert said that he lived in Canada.
Роберт: ,,Би Канадад амьдардаг” гэж хэлэв.
Роберт Канадад амьдардаг гэж хэлсэн.
Ann said, “I know it.”
Ann said that she knew it.
Анн: ,,Би үүнийг мэднэ” гэж хэлэв.
Үүнийг мэднэ гэж Анн хэлсэн.
Үгчилвэл: Анн хэлсэн гэж тэр мэдэж байсан үүнийг.
“I am watching TV,” Tuul said.
Tuul said that she was watching TV.
Туул:
– Би зурагт үзэж байна.
Зурагт үзэж байна гэж Туул хэлсэн.
Sally said, “I was reading a newspaper.”
Sally said that she had been reading a newspaper.
Салли: ,,Би сонин уншиж байсан” гэж хэлэв.
Салли сонин уншиж байсан гэсэн.
Jane said, ”I have finished my homework.”
Jane said that she had finished her homework.
Жэйн: Би гэрийн даалгавраа хийж дууслаа” гэв.
Жэйн гэрийн даалгавраа хийж дуусав гэж хэллээ.
He said, ”I get up at seven o’clock.”
He said that he got up at seven o’clock.
Тэр эрэгтэй: ,,Би долоон цагт босдог” гэж хэлэв.
Тэр хүн долоон цагт босдог гэнэ.
Sam said, ”I have been working for 10 hours.”
Sam said that he had been working for 10 hours.
Сам: ,,Би арван цагийн турш ажиллаж байна” гэж хэлэв.
Арван цагийн турш ажиллаж байгаагаа Сам хэллээ.
Onon said, “I saw Saraa there.”
Onon said that she had seen Saraa there.
Онон: “Сарааг би тэнд харсан” гэж хэлэв.
Сарааг тэнд харснаа Онон хэлэв.
Тодорхой цаг хугацаа заасан нөхцөлд үйл үгийн цаг өөрчлөгдөхгүй.
Pam said, “I was born in 1999.”
Pam said that she was born in 1999.
Пам: ,,Би 1999 онд төрсөн” гэж хэлэв.
Пам өөрийгөө 1999 онд төрсөн гэж хэллээ.
Dash said, ”I came to America in 2004.”
Dash said that he came to America in 2004.
Даш: ,,Би 2004 онд Америкт ирсэн” гэж хэлэв.
Даш 2004 онд Америкт ирсэн гэсэн.
Шууд үгийн үйл үг Past Perfect цаг дээр байвал хөндлөнгийн үг болгоход үйл үгийн цаг өөрчлөгдөхгүй хэвээр үлдэнэ.
Cindy said, “We had finished our work by six o’clock.”
Cindy said that they had finished their work by six o’clock.
Синди: ,,Бид зургаан цагийн үед ажлаа дууссан” гэж хэлэв.
Зургаан цагийн үед тэд ажлаа дуусгасан гэж Синди хэлсэн.
Шууд үг ирээдүй цаг дээр байвал хөндлөнгийн үг болгоход will, shall нь would, should гэж өнгөрсөн цаг дээр хэлэгдэнэ.
Ron said, “I shall go to the bank.”
Ron said that he would go to the bank.
Рон: “Би банк руу явна” гэж хэлэв.
Банк руу явна гэж Рон хэлсэн.
She said, “I’ll be studying this summer.”
She said that she would be studying that summer.
Эмэгтэй: “Би энэ зун сурна” гэж хэлэв.
Энэ зун сурах болно гэж тэр эмэгтэй хэлсэн.
Туслах үйл үг must нь хөндлөнгийн үгэнд had болдог.
Richard said, ”I must send my father an e-mail at once.”
Richard said that he had to send his father an e-mail at once.
Ричард: ,, Би аавдаа и-мэйл /э-шуудан/ нэн яаралтай явуулах хэрэгтэй байна” гэж хэлэв.
Аавдаа и-мэйл нэн яаралтай явуулах хэрэгтэй байгаагаа Ричард хэлсэн.
Захиран тушаах өгүүлбэрт орсон must туслах үйл үг нь хөндлөнгийн үгэнд өөрчлөгддөггүй.
Tom said to me, “You must see a doctor.”
Tom said to me that I must see a doctor.
Том: ,,Чи эмчид үзүүлэх ёстой” гэж надад хэлэв.
Намайг эмчид үзүүлэх ёстой гэж Том надад хэллээ.
Шууд үгэнд орсон should, ought to нь хөндлөнгийн үгэнд хэвээрээ хэрэглэгдэнэ.
Lynn said, “You should learn English.”
Lynn said that I should learn English.
Линн:
– Чи англи хэл сурах хэрэгтэй гэж хэлэв.
Намайг англи хэл сурах хэрэгтэй гэж Линн надад хэлсэн.
Anand said, “You ought to buy English-Mongolian dictionary.”
Anand said that you ought to buy English-Mongolian dictionary.
Ананд: ,,Та англи-монгол толь бичиг авбал зүгээр юм” гэж хэлэв.
Намайг англи-монгол толь бичиг авбал зүгээр гэж Ананд хэлсэн.
Цаг хугацаа болон байршил заасан дайвар үгс хөндлөнгийн үгэнд өөр үгээр хэлэгддэг.
“I’ll go there tomorrow,” Tom said.
Tom said that he would go there the next day.
Том: ,, Би маргааш тийшээ явна” гэж хэлэв.
Том маргаашнаас тийшээ явна гэнэ.
Pat said, “They were here yesterday.”
Pat said that they had been there the day before.
Пат: ,,Тэд өчигдөр энд байсан” гэж хэлэв.
Тэднийг өчигдөр энд байсан гэж Пат хэллээ.
Baatar said, “I live in this house.”
Baatar said that he lived in that house.
Баатар: ,,Би энэ байранд амьдардаг” гэж хэлэв.
Баатар өөрийгөө энэ байранд суудаг гэж хэлсэн.
Шууд үгэнд this гэж орсон үг хөндлөнгийн үгэнд that гэж хэлэгддэг. Дараахи үгсийг анхаарна уу.
шууд үгэнд хөндлөнгийн үгэнд
this энэ that тэр
here энд there тэнд
tomorrow маргааш next day дараа өдөр
yesterday өчигдөр the day before нэг өдрийн өмнө
the day before yesterday уржигдар two days before хоёр өдрийн өмнө
last night өчигдөр орой the previous night урьд шөнө
Шууд үгэнд орсон асуух өгүүлбэр нь хөндлөнгийн үгэнд хоёр янзаар илэрдэг.
who-хэн, where-хаана, хаашаа, when- хэзээ, why-яагаад гэх мэт асуух үг орсон шууд үгийг хөндлөнгийн үг болгоход эдгээр асуух үгс нь хэвээрээ үлдэж холбоос үг болж хувирдаг бөгөөдүйл үгийн цаг нь нэг цагаар хойшлогддог.
He asked me, ”Who has come?”
He asked me who had come.
Тэр хүн: ,,Хэн ирсэн бэ?” гэж асуув.
Тэр ирсэн хүн хэн бэ гэж надаас асуулаа.
John asked, “When did you see a doctor?”
John asked me when I had seen a doctor.
Жон: ,,Та эмчид хэзээ үзүүлсэн бэ?” гэж асуув.
Эмчид хэзээ үзүүлсэнийг минь Жон надаас асуулаа.
Dad asked me, “Why have you come so late?”
Dad asked me why I had come so late.
Аав: ,,Яагаад ингэтлээ оройтов?” гэж асуув.
Яагаад ингэж оройтов гэж аав надаас асуусан.
Sam asked me, “Where do you live?”
Sam asked me where I lived.
Сам: ,,Та хаана суудаг вэ?” гэж асуув.
Намайг хаана суудаг вэ гэж Сам надаас асуусан.
I asked Mary, “How long will it take you to get there?”
I asked Mary how long it would take her to get there.
Би: ,,Тийшээ хүрч очиход хир удах вэ?” гэж Мэригээс асуув.
Тийшээ хүрч очиход хир удах бол гэж Мэригээс би асуусан.
Асуух өгүүлбэрт дээрхи асуух үгс ороогүй нөхцөлд if, whether холбоос үгсийг хэрэглэнэ.
“Do you know Ann?” I asked Mary.
I asked Mary if she knew Ann.
Том Мэригээс: ,,Чи Анныг таних уу?” гэж асуув.
Анныг таних уу гэж Том Мэригээс асуужээ.
Mary asked me, ”Will you be here tomorrow?”
Mary asked me whether I would be there the next day.
Мэри: ,,Чи маргааш энд байх уу?” гэж асуув.
Маргааш намайг энд байх болов уу гэж Мэри надаас асуусан.
Teacher asked, “Do you understand now?”
Teacher asked me if I understood now.
Багш: ,, Одоо ойлгов уу?” гэж асуув.
Ойлгосон уу гэж багш маань асуусан.
Шууд үг нь захиран тушаах өгүүлбэрээр илэрч байвал үйл үг нь өөрчлөгдөхгүй бөгөөд түүний өмнө to орж ирдэг.
Dad said, ”Tell the truth.”
Dad said to me to tell the truth.
Аав: ,,Үнэнээ хэл” гэж хэлэв.
Үнэнээ хэл гэж аав надаас шаардсан.
Bill said to him, “Come at noon.”
Bill told him to come at noon.
Билл:
-Үд дунд ир гэж түүнд хэлэв.
Үд дунд ирээрэй гэж Билл түүнд хэллээ.
Nancy said to me, “Open the door, please.”
Nancy asked me to open the door.
Нанси: ,, Хаалга онгойлгож өгнө үү” гэлээ.
Хаалга онгойлгоод өгөөч гэж Нанси гуйв.
I said to Ann, “Please give me your book.”
I asked Ann to give me her book.
Би Аннд: ,,Надад номоо өгөөч” гэлээ.
Надад номоо өгөөч гэж би Аннаас гуйлаа.
Анхаарах зүйл: хүсэлт тавьсан үед said нь хөндлөнгийн үгэнд ask гэх үйл үгээр хэлэгддэг.
Захиран тушаах өгүүлбэр нь үгүйсгэсэн хэлбэртэй байвал үйл үгийн өмнө not орж ирдэг.
Tuul said to me, “Don’t open the door, please.”
Tuul asked me not to open the door.
Туул:
– Хаалга битгий онгойлгоорой.
Хаалга битгий онгойлгоорой гэж Туул надад хэлсэн.
She said to us, “Don’t be lazy.”
She told us not to be lazy.
Тэр бидэнд: ,,Битгий залхуур” гэв.
Битгий залхуураад бай гэж бидэнд хэлсэн.
Шууд үгэнд said гэж орсон үйл үг нь хөндлөнгийн үгэнд told, admitted, mentioned, asked, insisted, warned, advised гэж утгын дагуу өөр үгээр өөрчлөгддөг.
Tom says, “I didn’t kill him! I am innocent!”
“Би түүнийг алаагүй. Би гэм буруугүй!” гэж Том хэлэв.
He insists that he is innocent.
Том өөрийгөө хүн алаагүй бөгөөд ямар ч гэм буруугүй гэж хэлсэн.
Susan said, “I’m going out”.
Susan informed that she was going out.
Сюзан:
-Би гарлаа!
Гадагшаа гарлаа гэж Сюзан надад хэлсэн.
“I love you.”
Би чамд хайртай.
He told me that he loved me.
Надад хайртай гэдгээ тэр хэлсэн.
