“Улаанбаатар” чуулгын хөгжимчин, соёлын тэргүүний ажилтан, ятгачин Н.Отгончимэг бие даасан тоглолтоо маргааш хийхээр болжээ. Түүнтэй ятга хөгжмийн талаар ярилцсанаа хүргэе.
-Тоглолтын бэлтгэл ажил хэдэн хувьтай байна вэ?
-Ерөнхийдөө бэлтгэлээ хангасан. Тоглолтод Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч Ц.Чинзориг, удирдаач Д.Нямдаш болон “Улаанбаатар” чуулга бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ оролцоно. Мөн Улсын филармонийн симфони найралтай хамтарч тоглож байгаа учраас нийлж сургуулилтаа хийж байна. Энэ удаагийн тоглолтдоо зориулж би хоёр ятганд зориулан бичсэн шинэ бүтээлээ тоглоно.
-Ятга хөгжмийг хэзээнээс тоглож эхэлсэн бэ?
-Хөгжим бүжгийн коллежид 1996 онд орсон. Анхнаасаа ямар нэгэн зорилгоор ч юмуу хэн нэгний нөлөөгөөр ятга хөгжмийн ангийг сонгоогүй. Эгчийгээ дагаж ирээд шалгуулаад Д.Нарантуяа багшийнхаа ан гид орж байлаа. Ятгын ангид тавдугаар ангиасаа орсон. Эхэндээ ятга хөгжмийн гоё сайхныг мэддэггүй л байлаа. Хуруу гар цэврүүтээд маш их өвддөг байсан. Ятгын ангийн анхны 16 гэгддэг Соёлын тэргүүний ажилтан Д.Нарантуяа, Д.Алтантуул болон Ч.Мөнх-Эрдэнэ гэсэн гурван багшийн гар дамжсан даа. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам энэ хөгжмийн үнэ цэнийг мэдэрч, зүрх сэтгэлээрээ ойлгосон. Ятгатайгаа ярьж суух үе хүртэл надад байдаг. Би ятгыг их зөөлөн, эмэгтэйлэг хөгжим гэж ойлгодог. Нэг ширхэг утсыг нь татахад л уянгалаг сайхан дуугардаг.
-Уран бүтээлийнхээ санааг хэрхэн олдог вэ. Эртний хөгжмийн түүхээс судалдаг уу?
-Эртний хөгжмийн үүсэл гарлын тухай янз бүрийн ойлголт бий. Монголчууд шиг нүүдэлчин овог аймагтай улс ч цөөнгүй байсан. Австрали, Африк гэх мэт өнөө хэр нь нүүдэлчин улс байгаа шүү дээ. Тэдгээр овог аймгийн хөгжмийн зэмсэг, хөг аялгуу нь байгальтайгаа их ойр, өнгө шийдэл нь зохицсон байдаг юм. Тиймээс олон улсын хөгжмийн зэмсэг, хөг аялгууг судалж, уран бүтээлдээ тусгахыг хичээдэг.
-Солонгос, хятадууд ятга хөгжмийг “Манайх, танайх” гэлцдэг нь оргүй зүйл биш болов уу. Энэ талаар уран бүтээлчид юу хэлэх бол?
-Хятад бол 3500 жилийн ятгын түүхтэй улс. Археологийн олдвор нь “Чэнь” гэх хөгжим бий. Тэд ятга хөгжмийг хятад улсаас гаралтай гэж баталдаг нь ч үүнтэй холбоотой байх. Ятга хөгжмөөр зураач, гүн сэтгэгчид тоглож байсан эртнээс улбаатай хөгжим гэдэг юм билээ. Монголчуудын хувьд түүнээс ч өмнө ятга хөгжим бий болсон гэж үздэг. Гэвч хятадууд шиг баримт нотолгоо, үзэж харсан зүйл байхгүй боловч түүхэн домог, үлгэр, туульс зэргээс нь авч үзвэл яах аргагүй ятгын үүсэл хөгжил манайхтай холбоотой. Морин хуурын тухайд ч олдвор байхгүй хэрнээ эртний түүх домгоор баримжаалдаг шүү дээ. 2500 жилийн өмнө олдсон хоёр утастай ятга хөгжим одоо Ленинград хотын музейд байдаг. Мөн монголчуудын түүх, домгийн эхлэл болсон “Жангар” туульс 5000 жилийн түүхтэй бөгөөд “Жагарын орны Жангар ганц утастай хөгжим зохиожээ” гэж гардаг шүү дээ. Тиймээс яг баталгаа болгох зүйл байхгүй хэдий ч домог, түүхээ сөхөж үзвэл бодох юмтай. Ятга хөгжмийг Монголынх уу, Хятадынх уу гэдгийг тааварлахад бэрх. Юутай ч, нүүдэлчин овог аймгуудын дунд үүсч хөгжөөд тархсан байж болох юм.
