Морин хуурыг анх эртний Хүн улсад үүсэн гэдэг. Шанаган цартай “пи-па” гэдэг нэртэйгээр морин хуурыг анх нэрлэж байжээ. Тэгэхэд гарьд, хун, матар, луу зэрэг амьтны толгойны дүрстэй байв.сүүлд энэ зэмсэг Морины толгойтой болж “Морин хуур” хэмээн нэрлэгдэх болжээ. Морин хуур үеэс үед уламжлагдан ардын урт, богино дуу, уухай татлагыг хөгжимдөхөд нийцэн зохицож иржээ. Монгол айл өрх бүр гэртээ морин хууртай байхыг эрхэмлэнэ. Айл бүр хуураа хадаг самбайгар гоёод хүндэтгэн гал голомт руугаа харуулан байрлуулдаг. Харин зүүн хойт зүгт харуулж Морин хуур тавихыг цээрлэнэ. Морин хууртай айлд орсон эр хүн хэн боловч хуур татаж чадах, чадахгүй тэр айлын хуурт хүрч дуугаргадаг заншилтай. Энэ нь гийчний ажил үйлс бүтээмжтэй байхын бэлэгдэл юм.
Морин хуур бол амгалан тайван, хөгжил цэнгэлийн бэлэгдэл юм. Морин хуурыг “даагаан нэмнэ” гэсэн үгтэй хөг аяар хөглөж, мөн татаж сурах хүн энэ үгийг дарж эхэлдэг ёстой байв. “Жонон харын” ая хуурчийн “татлагын ая” гэх бөгөөд морин хуур дарж сурах хүн хуур татдагхүнээр заалган эхлээд аяыг нь татдаг, өөрөөр хэлбэл жороо морины явдлыг татаж байж сурна. Морин хуурыг найрт залаад эргүүлж өгөхдөө “хуур дууны манлай” учир мялааж хадаг уяж эргүүлж өгдөг ёстой. Зуу найман зээ хийг! Гэсэн үгтэй ая хууранд оруулдаг болсон байх хэрэгтэй гэж дуулж хуурдаж чадахгүй хүнийг сануулж байв. Монгол хүний аж амьдралд өдөр тутам урам зориг хайрладаг учир морин хууртай гэрийг “бүрэн гэр”, морин хуургүй гэрийг “бэлэвсэн гэр” гэсэн ёсон байжээ. Монгол улсын ерөнхийлөгч асан Н. Багабанди энэ тухай зарлиг гаргаж морин хуурыг айл өрх албан газарт хүндлэн дээдлэх сайхан ёсыг сэргээсэн билээ.
www.URLAG.mn