Цэцэг алаглаж өвс найгасан Монголын дорнын их тал нутагт нэгэн багахан уурхайчдын тосгон байх. Насаараа л мал дагаж өссөн монголчууд мориноосоо буугаад эх дэлхийгээ төнхөж амьжиргаагаа залгуулах болсон тэр жилүүдэд энэ үйл явдал болсон гэнэ.
Нутагтаа царайлаг төрх, намбалаг аалиараа нэрд гарсан Урангоо бүсгүйд ах дүү хоёр сэтгэл алдарч бүсгүй ч аль нэгийг нь сонгож эс түвдэн хөдөө эгэл зангаараа хэнийг нь ч цааш гэлгүй гурван оныг элээв.
Бүсгүй заяаныхаа үрээр тэрээр нэг л өдөр хөл хүндтэй болж хөөр баяраар бялхаж удахгүй төрөх анхны үрээ бодож сэтгэл нялхамсана. Гэтэл тосгоны эмнэлгийн төрөх орон дээрээс тэнгэр алсарч, газар цөмрөм үг сонсох нь тэрээ. Эх баригч, сувилагчид дуу алдан зарим нь ухаан самууран хүн бус пингвин гэлдэх нь нэгэнтээ чихэнд сонсдоод бүсгүй ухаан балартсан бөлгөө.
Хоёр хоногийн дараа түүнийг эмнэлгээс гаргаж гэрт нь ах дүү хоёр хүргэж ирэхэд эх нь нүүр буруулан цэхлээд, эцэг нь уурхайн овоолготой шороо өөд эргэж ч харалгүй явж одов.
Яг таван хоногийн дараа ах дүү хоёр эргэж ирэхдээ энэ хүн дүрсгүй үрсийг чинь алж орхиё гэсэн саналаа бүсгүйд хэлэхэд тэрбээр эх хүн өөрөөсөө унасан өтийг ч болов хайрладаг гээд халгаасангүй гэнэ.
Тэр цагаас ах дүү хоёр ч үзэгдэхээ байж айл хотол бүгдээр Урангоо бүсгүйг “тосгоны шулам” хэмээцгээх болов. Сэтгэл гундаж санаагаар унасан хөөрхий бүсгүй сэтгэлийн өвчтэй мэт үсээ задгайлж, нүүр ам нь халтартсан амьтан гэрээс ч үл гаран “үрсээ” аргадаж тойглон гуч хоноход хүн дүрст пингвин ашгүй ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлж эх эцгийг нь баярлуулав.
Хүний заяа орхисон муу шидийн амьтан гэх үгийг ээжээсээ сонссон бүсгүй сэтгэлийн гүн шархаа даалгүй басхүү өөрийгөө хороож эх дэлхийн хөрсөнд шингэлээ.
Тосгоноос саахалтын зайтай хаваржиж байсан Дооёоогийн хув халзан ямаа ихэрлэж басхүү ямаа ч бус пингвин ч бус амьтад гарч гэнэ гэсэн яриа хаврын түймэр мэт дорнын их талаар цоролзов.
Нэгэн өглөө хонио эргэж ирсэн Дооёо хөөрхий нөгөө хоёрын маань нэг нь малын хөлд үрэгдэж орхиж мэдсэн бол гэртээ оруулаад тусдаа хайрцганд байлгадаг байж хэмээхүйд эхнэр нь нөхөр лүүгээ их муухай хялайн харж чи юу хэлнэв, аль газрын муу шидийн сүнс ирсийм билээ ашгүй нэг нь өнгөрчүү би түүнийг гэртээ оруулахыг хэзээ ч зөвшөөрөхгүй харин үлдсэн нэгийг нь араас нь тониолговол таарна хэмээхүйд Дооёо ооч сахлаа нэгэнтээ имэрснээ шуурхайлан босоод хот луугаа орж үлдсэн нэгийг нь шүүрэн авахад эх ямаа майлан түүнийг дагаж хорооны хана өөд хоёр хөлөөрөө цоройн үлдэв.
Тэрээр нэгэнт шийдсэн эр хүний ёсоор нөгөө муу төрөлт ямааны үрээ өөрийн тэжээсэн чонын бэлтрэгт амьдаар нь хаяж өгөхөд хэдий өлсөж хэзээд эзнийхээ хаяж өгсөн хоолыг доор нь тасдан иддэг ч түүнийг үл тоон гийнаж гинжээ хэмлэн байлаа.
Монголын газар доорх баялагт шунахайран хувалз мэт шигэдсэн далайн орны доншуур уурхайчны дөрвөн үрийн зуурд төөрсөн сүнс ийнхүү монгол нутгийн хүн мал хоёрт шингэж төрөөд эмгэнэлтэйгээр төгссөн түүх энэ бөлгөө.
Харин энэ явдал намайг төрөхөөс өмнө болсон уу, амьдарч ахуйд болсон уу, буцсаны дараа болсон уу би үл мэднэ.
Ч.Мөнхбаяр
