Дэлхийн I дайны үед живсэн Их Британийн хааны тэнгисийн цэргийн флотын хөлөг онгоцны үлдэгдлийг шумбагчид 100 гаруй жилийн дараа Хойд тэнгисээс олжээ.
“HMS Nottingham” гэдэг нэртэй уг хөлөг онгоцыг Их Британийн эргэн тойронд сүйрсэн түүхэн ач холбогдолтой хөлөг онгоцнуудын байршлыг тогтоох зорилготой “ProjectXplore” олон улсын төслийн 10 шумбагчийн баг Шотландын эргээс 90 гаруй км зайд илрүүлсэн байна. Ойролцоогоор 140 м өндөр хөлөг онгоцыг 1916 оны наймдугаар сарын 19-нд Германы шумбагч онгоцноос торпедоор харвасны улмаас хөлгийн багийн 38 гишүүн амь үрэгджээ.
Энэ сард “ProjectXplore” төслийнхөн баримтжуулах хүртэл 82 м-ийн гүн дэх хөлгийн байршил нууц хэвээр байсан юм. Хөлөг онгоцны нэрийн тамга, хэмжээ, тоног төхөөрөмж, нөхцөл байдал зэрэг нь дайралтын үеийн мэдээлэлтэй тохирч байгаа тул судлаачид мөн эсэхэд нь огтхон ч эргэлзэхгүй байгаа ажээ. Шумбагчид мөн хааны тэнгисийн цэргийн хөх титэм бүхий тамгатай оройн хоолны цагаан таваг, мөн хойд талын орой дээр “Nottingham” гэсэн үгийг товойлгон бичсэн байсныг тогтоожээ.
“HMS Nottingham” нь тагнуулын үүрэг гүйцэтгэж байхдаа боомтын талаас гурван удаа дайралтад өртжээ. Германы хөлөг онгоцыг өглөө эрт олж харсан боловч багийн гишүүн түүнийг загас агнуурын жижиг усан онгоц хэмээн андуурсан байна. Ахмад, 20 офицер болон багийн бусад 357 гишүүнийг хааны тэнгисийн цэргийн хоёр эсминец аварчээ. Дараагийн зуун жилд хөлөг онгоцны байршлыг тогтоохыг олон удаа оролдсон боловч бүгд амжилтгүй болоод байв.
“ProjectXplore” төсөл нь 2024 оны есдүгээр сараас эхлэн хөлөг онгоцны бүртгэл, цахилгаан мэдээ, газрын зураг зэрэг баримт бичгүүдийг судалжээ. Улмаар энэ оны дөрөвдүгээр сард тухайн газар нутгийг дуу авианы локаторууд ашиглан судалж, “HMS Nottingham” хөлөг онгоц сүйрснийг нотлох баримтуудыг илрүүлжээ. Гурван сарын дараа тус газар руу экспедиц хийж, уг хөлөг онгоцны үлдэгдлийг олсон байна.
