Үгүй энэ чинь юу гээчийн нүгэлтэй үг хэлдэг хүүхэд гээч вэ? Хэлний бузар шүгэлчихэж. Аргагүй аргагүй, эцэг эх хоёр нь үргэлж хэрэлдээд байгаа хойно. Тэдний хэрүүлийн бузар хэлэнд нь шингэчихэж гэсээр Должин эмгэн ач хүүгийнхээ хэлийг мөнгөн хусуураар хусаж гарав. Тэгээд усаар дахин дахин зайлуулж, сайн угаа гэм! Ийм жаалхан биенд тийм том санаа тээж явна гэдэг байж болшгүй. Сайн сайхан санаа үүрээд яваа сан бол түшиж дэмжээд ч болох нь ээ. Хажууд нь явахгүй юу. Муу муухай юм агуулсан зүрх сэтгэл гэгч юуг ч бүрэлгэх аюултай. Аа базарвааний хумпад суухай. Энэ хүүхдийн хэлний бузрыг ариутгаж тусал. Бурхан багш минь хэмээн залбиран үглэнэ. Сонин хүүгийн уур бяцхан зүрхэндээ багтахгүй болтлоо сагсайна. Ёстой ална даа. Заавал ална гэж үнэнхүү хорсолтой заналтайяа нүдэнд нь хар хорын нулимс хор шиг тунарна.
Ангилал: Утга зохиол
ХХ зууны эхэнд Өрнийн их соёлт Парист талын монгол бүсгүй гоо үзэсгэлэн, цэцэн ухаан, цог жавхаагаа гайхуулж явсан түүх бий нь сонин. Ниржидмаа хэмээх тэрхүү бүсгүйн тухай түүхийн шарласан хуудас сөхөж олсон мэдсэнээ эвлүүлэн өгүүлсү. Нидерландын дипломатч, хятад судлаач Карл Баркман ХҮII зуунд Ижил мөрөн тийш нүүж одсон Зүүнгарын торгуудын тэргүүн ноёдын нэг Дондогдашийн хүү, оросуудын барьцаанд нийслэл Санкт-Петербургт нь очиж олон жил амьдарсан, Монгол руугаа буцаж нүүсэн ойрадын их нүүдлийг манлайлагсдын нэг Асарай тайжийн тухай “Mandate” хэмээх роман бичсэн бий. Романы эхэнд “Дотнын найз, торгуудын гүнж Ниржидмаадаа зориулав” гэсэн байх бөгөөд өмнөх үг болгож оруулсан өгүүллээ К.Баркман авгай “Ниржидмаа” хэмээжээ.
Сайн найз минь чамд
Сануулж хэлэх хэдэн үг байна
Миний тухай чиний ярьсан
Үнэн ч юм шиг худал ч юм шиг
Үлгэр ч юм шиг зохиол ч юм шиг
Учир нь мэдэгдэхгүй сонин яриаг
Дөчин насанд амьдрал эхэлдэг гэдэг
Дөрвөн арав ард хэдийн холджээ
Дахин дөчин намартай золгоно гэвэл
Дөмөгхөн туулах амьдралд цаг хугацаа байна
Намрын навчис салхинд хийсдэгийг мэднээ
Нартын амьдрал дахь зовлон жаргалыг ухаарнаа
Насны намбанд бүсгүй заяа цэлмэхийг мэдэрнээ
Намба өнгө чимж,нартад ухаарлаар гоёж чаднаа
Аягаа хөмөрч тавьдаггүй
Араг сандайлж суудаггүй
Алга хоосон ташдаггүй
Амьтан тамалж зовоодоггүй
Авдар сав онгорхой хаядаггүй
Арцны галыг үлээж унтраадаггүй
Архадын ёроол хоосолдоггүй
Аянчин гийчинг ад үздэггүй
Шүүхийн шинжээч мэргэжилтэй нэгэн залууд тохиолдсон бодит явдлаас сонирхуулан бичихээр шийдэв.
Санаатай болон санамсаргүй байдлаар амиа алдсан хүмүүсийн цогцост задлан шинжилгээ хийдэг Нямаа гэх 30 гаруй насны залуу мэргэжлээрээ 10 гаруй жил ажиллажээ. Түүний хувьд эхлээд цогцост задлан шинжилгээ хийнэ гэдэг үнэндээ хэцүү, бас амаргүй даваа байв. Айдсаа дарахын тулд дандаа 100 грамм татаад үндсэн ажилдаа ордог байсан талаар тэрбээр хуучлах дуртай нэгэн. Нэгэн удаа тэрбээр өөртөө тохиолдсон тоогүй явдлаа өгүүлсэн ч үнэндээ энэ тоогүй явдал нь өөрт ерөөл буян болж, удмыг нь залгаж, ургийг нь гагнах хүү болж иржээ. Нямаагийн аав, ээж Дархан хотод амьдардаг бөгөөд нэгэн өвөл хөгшүүлээ иргэж ирэхээр хайртай хань, охиндоо хэлэлгүй ажлаа тараад л гэртээ ч ирэлгүй чимээгүй явчихжээ. Тэрбээр ажлаа дуусгаад орой 18 цаг өнгөрөөд гарсан аж. Мөн өвөл байсан болохоор гадаа аль хэдийнэ харанхуй болжээ. Хэдий тэр ганцаараа ч гэлээ хань болгоод аваад явчих хүн байхгүй тул хөгжмөөрөө хань хийхээр шийдэж, хотоос гараад Дарханы зүг хүлгийн жолоо залав.
Хайр харууслын хэдэн мөр холбон суухдаа
Хайртай ээждээ зориулж толгой холбож үзлүү би
Харамгүй өгөх сэтгэлээс тань угжиж өсчихөөд
Харамлаж таниас үзэг цаасаа нуужээ би…
Залуу явахад юм бүхэн өнгөлөг
Зам дээр хэвтэх мөчир өнгөлөг
Хичнээн ч үнгэлээ гэвч хүүхний уруул өнгөлөг
Хэрэн тэнүүчлэх дурлал бас өнгөлөг өө
Харчуулын гутал тоостойгоо байхад
Хашааны жаалууд нустайгаа байхад
Дөрвөн улирал шиг дөрвөн нүд ширтэлцэн байхад
Дөнгөж л чи над руу талимааран байхад
Надад гар утас л хэрэгтэй байлаа. Тухайн үед одооных шиг iphone, Samsung зэрэг ухаалаг, том дэлгэцтэй гар утас байгаагүй. Ийм утас гарч ирнэ гэж зүүдлээчгүй явсан үе. Ангийнхан бүгд л өнгөт дэлгэцтэй, стерео дугаралттай, бас тэрүүхэндээ зураг авчихдаг гар утас хэрэглэдэг байв. Харин надад байсангүй. 10 дугаар ангийн “том залуу” гар утасгүй явна гэдэг миний хувьд гутамшиг байлаа.
Ганцхан чамд л зориулах шүлгэн цацал
Сэтгэлийг минь дулаацуулах юм аа
Гал халуун зүрхний ганцхан мөрөөдөл
Сэмхэн бодолд минь тунарах юм аа
Чамайгаа би санаж байна…,