Урьд нэг баян айлын хуучин өвөлжөөн дээр, цагийн гачаал бэрхэд туйлдаж, цасан доор дарагдаж үлдсэн нэг ухна ишиг, бухан бяруу хоёр байжээ.
Гэтэл, удалгүй хаврын урин орж хамаг бодис шинэтэн, дулаан бүлээн болоход, цасан доороос арай амьтай гарч бага зэрэг тэнхэл ороод хоёулаа хамт явж байтал, зам дээрээс нэг чонын арьс оллоо. Түүнийг аваад цаашаа явтал, талд нэгэн цагаан гэр үзэгдлээ. Тэр зүг чиглэ, гадна нь очоод, арьсаа үүдэнд нь тавиад орж үзвэл долоон том чоно найрлан ууцгааж байна.
Нэг бадарчин замын гудас тохиолдсон айлд хоног тааруулан сайтар амарч унтахаар шийдээд нэг айлд очсонд тэр айл бадарчныг “Үлгэр ярьж өгвөл унтуулна, эс ярьвал хөөж явуулна” гэж болзол тогтоосонд бадарчин “Шөнийн турш сайхан үлгэр ярина” гэж амлаад тэр айлд хоол цай хийлгэж тухлан сууж гэнэ
Нэгэн бадарчин явж байтал зам дээр нэг үхсэн адууны сэг байхыг үзээд “Хэрэг болж магадгүй” гээд түүний сүүлийг тайран авч үүргэндээ хийгээд цааш явж гэнэ. Гэтэл хэсэг баячууд овоо тахиж байгаа дээр хүрч очвол тэдгээр хүмүүс “Хурмаст тэнгэрийн хулагч гүү” гэж байдаг эсэх тухай маргалдан зарим нь “Огт байхгүй” гэж зүтгэж байна гэнэ.
Нарс модны сүүдэрт хоёр бамбарууш сууж байлаа. Дүү бамбарууш “юм идэх юмсан” гэхэд,
-Би ч бас юм идмээр байна. Жимс олж идье гэж ах бамбарууш нь хэлэв.
-Эрж олох юм уу? Тэр модны мөчир дээр байгаа зөгийний үүрнээс бал авъя гэж дүү нь зөржээ. Тэгээд ,
-Зөгийд хатгуулснаас жимс түүвэл дээргүй юу? гэж ахыгаа хэлэхэд,
Багваахай цэцгийг бардам зантай гэж бүгдээр мэдэх билээ. Тйим учир бусад цэцэг түүнтэй үерхэж нөхөрлөхийг хүсдэггүй ажээ. Нэг удаа үдшийн цагт гэрэлт цох хорхой огторгуйд хурц од гялалзаж явахыг үзээд,
Эрт урьд цагт төмөр байшинтай мангас эмгэн арван хоньтой амьдардаг байжээ. Мангас эмгэн арван хонио өдөрт нь тууж гараад хариулж явдаг байв. Амьтан хүн жирийн малчин юм байж гэж бодоод л хүрээд ирэхээр нь манайд очиж цай уу. Би хониноосоо нэгийг алж өгнө гээд, мэхлэж төмөр байшиндаа авч ирээд төхөөрчихөөд байдаг байж.
Ямар ч шалтгаангvй уурлах явдал байж vл болно. Гэтэл ямар нэгэн хvнд битvv уур хvрэх явдал тохиолдож болно шvv дээ. Хvн ингэж уурлахаараа гол тєлєв хажуу дахь руугаа халдан хэрvvл эрэх бєгєєд хариуд нь хvн “Yгvй чи юу болов? Зvв зvгээр байгаад уурлах чинь юу вэ?” гэж гайхна. Гэтэл цаадах нь хаанаас шалтгаангvй уурласан байх билээ. Заавал шалтгаантай! Бусдад хэлж болохгvй, нууц амин хувийн нэг зvйл сэтгэлийг нь маажсанаас юмуу эсхvл vргэлжлэн хоргоддог байсан байх ёстой.
Эрт урьдын цагт євдгєє хvрсэн сахалтай євгєн эцэг тємєрчин байж гэнэ. Євгєн тємєрчин Тулга гэдэг хvvтэй юм санжээ.
Хvv Тулгын царай хєх болоод тємєр шиг. Яагаад тийм болсныг хэлбэл: євгєн эцгийн ажиллахад тємрийн галыг хєєрєгдсєєр байгаад тємєр хєх болсон билээ.
Цасан цагаан онгоц маань мєнх цаст домогт Цамбагаравын зvvн сугад хэдэнтээ сvрхий дайвалзав. Тєрсєн єссєн нутгийн минь сэтгэлд дулаан, зvрхэнд зєєлєн газар нутаг нvдэн ємнє жирэлзэн єнгєрч эхлэв.
Цагаан тvнгэ /vнэндээ цагаан дэрст гэсэн vг/ гэдэг нэгэн сум ард олон хэдэн мянган малтайгаа єлхєн намаржиж, євєлжиж, хаварждагаар барахгvй хавар нь зєндєє газар тариа тарьдаг, намар нь хаа л бол хадлан авдаг хишигт нутаг минь шаргалтан харагдахаар бие сэтгэл минь нэг л хачин боллоо.
-Энэ чинь хэн бэ? Янжингийн *Босоо ороолон* мєн шив дээ!
-Юун *Босоо ороолон* гэж!.. энэ чинь гавьяат жvжигчин Тємєрсvх шvv дээ.
-Тэгвэл энэ маань бvр хvн болчоо шив дээ!
-Хvн болохгvй юу болох ёстой байсан юм?
-Чи мэдэхгvй ээ! Хvн боломгvй хачин зvггvй гайхал байсан юм!
