Тvрvvчийн цаснаар би нутагтаа очсон байв. Муу нэртэй мичин жилийг дагаж халуун намраар их цас орон хvйтэрчээ. Гэвч Онон голын шугуйд навч унаж гvйцээгvй цасан дунд улаа бутран байв. Би амралтаар яваа ажилгvй бєгєєд яаралгvй хvн болохоор сумын тєвєєс хэдэнтээ єртєє алслан айл амьтнаар хэсvvчилж гєрєєчдийг дагалдан уул хєвчєєр тэнэж «Унасан газар, угаасан усандаа» хvрч, хvйсийг минь булсан тоонотоо хvртэл vзээд буцах замдаа цас оруулав. Би Жирмийн даваа уруудан галигуулж энэ их цасанд хvн мал цочирдон бас л зуд турхан болох нь уу гэж эмээж байгаа болон ер нь байгаль хачин хувирч байгаа тухай бодож явлаа. Хорин хэдэн жилийн ємнє энэ даваагаар Хулан хvvхэнтэй даваад шар Цамбад хардагдаж морин дээрээсээ хуу татуулж явсныг санахад цаг гэдэг их амархан явжээ.
Ангилал: Утга зохиол
Арван долоон нас ч дээ. Хєєрхий. зайлуул. Би тэгэхэд єєрийгєє эр хvнд тооцож явжээ. Гэтэл тэр зун ёстой шалчгар эр болохоо мэдсэн юм. Долдугаар сарын нэгэн єдєр би нутгийнхаа Чингис хаан болоод тvvний залуу гэргийн хамт сумынхаа наадамд очихоор эртлэн мордлоо. Гэр Чингис хаан гэдэг маань ердєє л шар Цамба юм шvv дээ. Би тvvнд ийм догшин сvртэй хоч єгсєн боловч хvнд хэлдэггvй байлаа. Хурдан морь уяхад нь би тvvнд туслалцсан юм. Тэгэхэд над шиг жулдрай амьтан салхин зээрд, цахилгаан хээр гэх мэт vлгэр домгийн нэртэй тэр сvрхий хєлєг морьдыг нь vдшийн чийг буусан хойно хээр аваачиж идээшлvvлэх, єглєє vvрээр чилээгий нь гаргах, єдєр услах зэрэг хар бор ажил хийхээс єєр ямар тус хvргэх билээ.
Эргийн бургасанд суун чагнаваас
Yелзэн урсах Туул голын ус нь
Эртний домог шивнэн ярих мэт
Yймцэх сэтгэлээ тогтоон,
Наран гэрэлд нvдэн аниваас,
Балар vеийн vзэгдэл ургаад
Надаар хэлмэрч хийж, тvvхээ
Багацуулд уламжлах гэсэн мэт …
Эзэн болсон хүн минь
Эрх бага наснаас минь
Энхрийлэн өсгөж
Идэр цогыг гүйцэтгээд
Энэ бүхий юмаа
Итгэж мануулав.
Монголын Убаши хун тайж, уулын хар барс болсон урианхайн сайн Мажиг хоёулаа хангайн Хар булгаас харь дөрвөн Ойрдыг дайлъя гэж найман тумэн цэрэг мордож ирэхдээ Налху үхрийн даваа давж, Нал хар бүрэгт найман түмэн цэрэг хүрч ирж дөрвөн Ойрдын нутагт дөрвөн анги (туршуул) тавьж олж ядаад монголын Убаши хун тайж, сайн, муу, дунд гурвуулаа чуулган чуулаад урианхайн сайн Мажиг эхлэн олон сайдуудад Убаши хун тайж зарлиг болов.
Эрт цагт зургаан зүйл хамаг амьтан эх болсон илэрхий зөөлөн авирт илтэд хурдан
тонилгогч Ногоон Дара эх Янжин сүмд Дунжин гарвын хийдэд арван наснаас далан
долоон нас хүртэл хатуужил даяаныг бясалган суув. Даяаны үндсийг бясалган
дүүргээд зургаан зүйл хамаг амьтны эх босон илэрхий зөвлөн авирт, илтэд хурдан
тонилгогч Ногоон Дара эх дээд сайн цагийн мянган бурхан, Шигмуни бурхан,
Очирвани бурхан, Оггоргуйн түмэн хуврагуудын оронд дээш нисэн өөд болов.
Лав лав явдалтай
Лам шар дээлтэй
Суг суг явдалтай
Сухай шар дээлтэй
/үнэг/
Найр найр мод
Наян салаа мод
Түр түр мод
Түмэн салаа мод
Мөчир болгон гишүүтэй
Гишүү болгон өндөгтэй
Өндөг болгон уурагтай
/хуш, самар/
Гүег хааны хөвүүн
Гүйж л, гүйж л явдаг
/голын ус/
Гүрний ээж гүзээгүй
Олны ээж оломгүй
/гол/
Дээрээс дэвс гэлээ
Дэлхий намс гэлээ
Хар хорхой атирав
Хадам эх уярав
/Тэнгэрийн дуу, цахилгаан, аадар орж, дэлхий сэргэх/