Ш.Доржсүрэн: Монгол сэтгэлгээгээр танил талаараа шагнал авна гэж байдаггүй л байхгүй юу

“Doz” энтертайнмент студийн захирал, жүжигчин найруулагч Ш.Доржсүрэнтэй ярилцлаа.

Түүний бичиж найруулсан кино сүүлийн үед Монголын үзэгчдийн анхаарлыг зүй ёсоор татаж байгаа билээ. Хэдхэн хоногийн өмнө түүний найруулсан “Хөх толбот хүмүүс" кино Францын “Academy Awards -2012” кино наадмаас шилдэг найруулагчийн шагнал гардсан юм.


– “Doz” энтертайнмент студи сүүлийн жилүүдэд кино урлагийн салбарт хүч сорьж байгаа. Үүгээрээ ч амжилт олж явна?

-Манай энтертайнмент байгуулагдсан даруйдаа инээдмийн төрлөөр ажиллаж байсан. Ер нь кино урлаг нэлээд хэцүү төрөлдөө ордог урлаг. Яагаад гэвэл тайзан дээр тавигдах гэхээсээ илүү тоглолтыг хийгээд дараа нь зураг авалтын явц, эвлүүлэг, цаашлаад дуу хөгжим гээд бүх урлагийн төрлүүд оролцдог учраас бидний ажил нэлээд ээдрээтэй. 



Гэхдээ хүнд ажил гэж шантралгүйгээр энэ урлагаар дамжуулж, монголчуудад маш их зүйлийг илэрхийлж, үзэл санаагаа гаргаж, хүмүүст хэрэгтэй зүйл хийж болох юм гэдэг талаас нь харсны үндсэн дээр кино урлагийн салбарт нэлээн их анхаарал тавьж ажиллаж байгаа. Энтертайнмент гэдэг утгаараа бүх төрлийн зүйлийг хийх ёстой. 



Яагаад гэвэл цөөхөн монголчууд бидэнд цаанаасаа заяагдсан олон зүйлийг хийж чадах, авьяас чадвар бурхны хишиг байдаг. Тийм учраас тэр бүхнийгээ дайчилж хамгийн гол нь хүмүүст хэрэгтэй оюун ухаанд нь цэнэг болж, сэтгэл зүйг нь зөв хөглөхөөр амьдралдаа зөв алхмыг хийгээсэй гэдгийг бодит амьдрал юм шигээр үзүүлж тэр хүмүүсийн сэтгэл зүрхэнд хүрч, утга санаагаа гаргах юмсан гэдэг үүднээс олон уран бүтээл хийсэн. Одоо шинэ уран бүтээл дээрээ ажиллаж байна.



-Танайх урлагийн гэр бүл. Хоёул уран бүтээл гэж явахад ар гэрийн ажил цалгардах тал бай-даг байх даа?

-Биднийг бусад гэр бүлүүдээс онцлог гэж хэлж болно. Яагаад гэвэл хүмүүс өглөө ажилдаа ирээд орой тардаг бол бид шөнөжингөө ажиллаад өглөө хүмүүс ажилдаа ирж бай-хад харих үе олон байдаг. Гэхдээ энэ бүхнийг хүний өмнөөс хийж байгаа биш, тээр шаагаад яахав. Манай гэр бүлийнхний хувьд хоёулаа нэг ажлын төлөө, нэг зорилгын төлөө явж байгаа учраас үр хүүхдүүд, гэр бүлдээ анхаарал тавих нь бага. Одоо л гэхэд том хүү маань шилжилтийн насандаа ирж байна. 



Тэр хүүхдийн хичээл сургууль нь юу болж байна гэдэгт бага анхаарал тавьж байгаа. Гэсэн ч багш нар, ангийнх нь хүүхдүүд энэ бүхэнд дэм өгч байдагт бид баяртай байдаг юм. Хүний амьдрал болсон хойно хүүхэддээ анхаарал тавиад, ажлаа хойш тавих уу гээд салаа замын



үзүүр дээр ирдэг л юм. Гэхдээ өдөр болгон сайхан нар тусч, амьдрал үргэлжилдэг болохоор хэцүү хүнд болгон ард хоцорч сайн сайхан бүхэн ирэг гэсэн хүсэл тэмүүллээр манай гэр бүл ажилладаг. Ид ажлын үеэр гэртээ ч сайхан хоол идэж чаддаггүй, Нийтийн хоолоор ажлаа амжуулах үе олон байдаг. Гэхдээ хамгийн сайхан зүйл нь ажлынхаа ард гарчихаад хүмүүсийн бахдам сайхан үгийг сонсч, хүнд хэрэгтэй зүйл хийснийхээ төлөө алга ташилтаар мялаалгах нь манай гэр бүлийн аз жаргал юм даа. Тийм учраас энэ хувь заяатайгаа эвлэрэхээс аргагүй.



-Сая таны найруулсан “Хөх толбот хүмүүс”олон улсын шагнал хүртсэн гэж сонслоо?

-Тийм ээ. Франц улсын нийслэл Парис хотноо “Балтта Парис” гэдэг кино наадамд Монголоос гурван уран сайхны кино, гадаадын Парисын тухай өгүүлсэн, Парист зураг авсан кинонууд өрсөлдсөн. Энэ наадамд манай “Хөх толбот хүмүүс” кино оролцоод хоёр цомын нэгийг нь авсан. Нэгийг нь Америкийн Холливиудын алдарт найруулагч Маркис Мартиё Коргие хүртлээ. Гэтэл интернэтээр ийм наадам гэж юу байсан юм гэсэн утгатай зүйл бичсэн байна лээ. Гэхдээ бид дотроо өндөр мод салхинд их найгадаг юм даа гэж тэвчиж өнгөрөөлөө. Үүний хариуг сайтдаа тавих ёстой. Яагаад гэвэл бид хоёр өөрсдөө цом хийгээд, түүнийгээ худлаа яриад олон нийтэд барьж давхиад явна гэж юу байхав дээ. Гэхдээ монголчуудын нэгийгээ дэгээдэж унагаачихаад хажуугаар нь инээгээд өнгөрдөг зан магадгүй бидний дараагийн киноны сэдэв байхыг үгүйсгэхгүй. 



Бид энэ мэдээллийн дагуу Францын киноны академийн ерөнхийлөгчөөс албан ёсоор шагналаа баталгаажуулсан албан бичгийг тамга тэмдэгтэй нь авсан байгаа. Үүнийг сайтууд дээр тавина. Хамгийн харамсалтай нь манай Монголын сайт дээр тийм кино наадам болоогүй гэж тавигджээ гэж кино наадмын ерөнхийлөгчид захидал бичихдээ ичиж байлаа. Монгол сэтгэлгээгээр хэн нэгэнд мөнгөө өгөөд, эсвэл танил талаараа хөөцөлдөж байгаад киноны шагнал авна гэж байхгүй. Тийм учраас өөрсдийнхөөрөө сэтгэх хэрэггүй. Өөрсдийнхөө байгаа орчноор хараад ч хэрэггүй. Энэ бол өчүүхэн жижиг хараа. Европ дэлхий гэдэг тийм биш. 



Бид дэлхийн алдар хүндтэй шагналыг гайхуулж яриагүй. Монголчууддаа мэдээлэл түгээе гэдэг үүднээс мэдээлэл өгөхөд харамсалтай нь хүмүүс баяр хүргэе гэхээсээ илүү ус цацаж байгаа мэт сэтгэхүйгээр хандсан. Үүнийг сонсоход нэг талаасаа эвгүй байсан. Нөгөө талаас нэгэнт үр хүүхдүүдэд минь насан туршдаа аваад үлдэх цом ирснээсээ үнэн ялна гэсэн үгээр сэтгэлээ тайвшруулж байлаа. Эндээс надад орчин үед үнэн, худал хоёрын үнэн нь арай бага болоо юу даа гэсэн бодол төрсөн. Хэдийгээр үнэн гэдэг жижигхэн ч гэсэн үнэтэй. Харин худал хичнээн том байсан ч гэсэн хий манан шиг зүйл шүү дээ. Тийм учраас үнэн гарч ирнэ гэдэгт итгэл дүүрэн байгаа. “Хөх толбот хүмүүс” нэртэй монголчуудынхаа тухай хийсэн кино маань дэлхийн түвшинд очиж дэлхийн өндөр шүүгчдийн гараар дамжиж шагнал хүртэнэ гэдэг багагүй зүйл. Түүнээс бид шагнал авлаа гэж гайхуулаад байгаа юм алга. Монгол Улс шагналтай, шагналгүй хөгжсөөр л байна. Ер нь Монгол Улс гэдэг маань нэгж монгол нэг нэг хүнээс бүрддэг учраас бие биедээ урам өгч байвал зүгээр юм болов уу гэж бодож байна.



-Өнөөгийн нийгмийн амьдралаас кино зохиолынхоо санааг авах зүйл бишгүй л гарч байгаа. Гэхдээ хувь найруулагчийнхаа хувьд ямар байдаг юм бол?

-Киноны санааг олно гэдэг ээдрээтэй зүйл л дээ. Орчин цагийн хүмүүст зориулагдаж хийгдэж байгаа учраас магадгүй бид хүний олж хараагүйг харж ийм байх ёстой, тийм байх учиртай гэдгийг хэлэхийн тулд онож буудаж ёстой юм шиг. Тиймээс бид хоорондоо ярилцаж байж кино зохиолоо гаргаж авдаг. Сүүлийн гурван том киноны зохиолыг би өөрөө бичсэн. Одоо гаршиж байна. Манайд маш олон сайн зохиолчид байдаг. Бид хоорондоо уулзаж ярилцдаг. Гэвч хүний хэлсэн санаагаар хийхэд хэцүү. Харин өөрийн олж харснаараа уран бүтээл хийхэд дөхөмтэй байж болох юм. 



Манай энтертаймент ихэвчлэн гадаадад төсөл хэрэгжүүлдэг. Түүнийхээ санхүүжилтийг өөрсдөөсөө гаргадаг. Бас зарим компаниудтай хамтран ажилладаг. Тухайлбал “Дүүлэн нис” кино “Тэнгэр даатгал” компанитай хамтран ажиллаж байгаа. Энэ компани “Бид тэнгэрт даатгасан хүмүүс шүү гэдгийг батлах ёстой. Монголчуудад хэрэгтэй зүйл гаргаж байна гэдэг үүднээс бидэнтэй хамтарч ажиллаж байгаа. 



Ялангуяа гадаадад амьдарч байгаа хүмүүс эзэнгүй, харьяалалгүй, хэнд ч тоогддоггүй, үгүй болсон ч гэсэн хэн нэгэн нь тэдний араас санаа зовж байгаа ч юм шиг, үгүй ч юм шиг тийм л байдалд орчихлоо шүү дээ. Энэ кино маань өөрөө энэ сэдвийг хөндөж байгаа. “Тэнгэр даатгал” компанид өөрсдийгөө даатгуулаад нэлээд эрсдэлтэй хүнд зургуудыг авахуулж байхдаа даатгалтай учраас гайгүй эрсдлийг давж гарах явдал байлаа. Тухайлбал усан доорхи таван метрийн гүн доорхи зураг гэдэг бол манай жүжигчдийн хувьд тодорхой хэмжээний даатгал хийлгэхгүй бол болохгүй. Киноныхоо үзэл санааг амьдрал дундаас хутгаж авдаг. Гэхдээ энэ бүхэндээ хэнд ч байдаг л зүйл гэдэг сэтгэгдлийг төрүүлэхгүйгээр хамгийн хүчтэй өнөөдрийн цохилж байгаа санааг бид кино урлагаар дамжуулж үзүүлдэг. Киноны өөрийнх нь хамгийн том хүчтэй зүйл нь хүний тархинд биш, шууд зүрх сэтгэлд эхэлж очдог. Түүний дараа тархинд очиж үлддэг учраас энэ нь нийгэмд оруулж байгаа үүрэг юм. Зохиолынхоо санааг нийгмээс авч, энэ гэрэл гэгээтэйгээ хүмүүст төгсгөлд нь очих ёстой гэсэн бодлыг тээж ажилладаг даа.



-Уран бүтээл бүхэн зүрх сэтгэлийн дуудлагаар хийгдэж байгаа. Гэхдээ л хүний авьяас хөдөлмөр гэдэг үүднээс арилжаа яригдах л байх даа?

– “Хөх толбот хүмүүс" киног хийсний дараа өөрөөр хэлбэл одоо л хүмүүс киноны ард талын үйл явдлыг ойлгож байх шиг байна. Кино өөрийн техник технологитой учраас маш их мөнгөөр бүтээгдэх ажил юм. Тэр хэмжээгээр тансаг урлаг гэж яригддаг. Бид хүнтэй л адилхан амьдарч байна. Кино хийж байна гэж өөрсдөөсөө мөнгө гаргаад байх баян ч хүмүүс биш. Харин бидэнд тусалж дэмждэг байгууллагууд тодорхой хэмжээгээр байдаг. Гэхдээ бид өөрсдийнхөө хүчин чадлаар ажиллахыг хичээдэг. Өмнөх киноныхоо ашгаас дараагийнхаа кинонд нөөцөлж үлдээе гэх нь ч бий. 



Одоогийн хийж буй “Дүүлэн нис” кино маш өндөр зардлаар босч байгаа. Учир нь Италийн зураглаачид, зөвлөх найруулагчид, солонгосын жүжигчид, солонгосын найруулагчид оролцсон учраас илүү өндөр зардалтай байгаа. Шударга өрсөлдөөний хэрэглэгчдийн төлөө газрын О.Магнай даргын хийж байгаа үйлдэл бидний ажилд тус нэмэр өгөх болов уу гэж бодож байна. Гэхдээ л дутуу байна. Яагаад гэвэл Монголын кино үйлдвэр дөнгөж хөгжих гэж байхад нь 50-аас дээш хувийг нь татварт авна гэдэг нь шууд дээрэмдэж байгаатай л адилхан. Нөгөө талаас кино үйлдвэрлэгчдээ бодох хэрэгтэй. Бид нэг амьдраад дууссан ч кино үлдэх ёстой. Гэсэн ч тэдний минь зүрх сэтгэл нурж унах вий гэдгийг бодолцох хэрэгтэй. Өндөр зардал гаргахгүйгээр сайн кино хийнэ гэж байдаггүй учраас зайлшгүй зардлыг нь гаргаж байна. Гэхдээ бид эндээс хэр ашиг олохов гэдэг бас л эргэлзээтэй зүйл. Тийм учраас нэг талаас ашиг орлого олох магадлал байж болох юм гэж үзэж нөгөө талаас хүнд хэрэгтэй зүйл хийж байна гэсэн сэтгэлээр сэтгэлээ зогоож явна даа. Кино өөрөө олон төрөлтэй. Тиймээс бага мөнгө зарцуулаад түүхий кино хийе гэвэл болж л байна. 



Гэхдээ хүнд хэрэггүй зүйл хийж их мөнгө олж байснаас хэрэгтэй зүйл хийгээд мөнгө олбол сэтгэл хангалуун амьдрах юм даа гэсэн манай гэр бүлийн зарчим байдаг. Тэр талаас нь бодолцож ажилладаг. Мэдээж чанартай зүйлийг эдийн засаг мөнгө дагалгүй яахав. Үзэгчид маань энэ байдлыг мэдэрч чанартай хэрэгтэй зүйлээ сонгож үзэх үзэгчид Монголоор дүүрэн байгаа шүү дээ. Тиймээс бидний хүссэн зүйл үзэгчдийн таашаал авах зүйл энэ киногоор дамжиж гарч чадна гэдэгт итгэлтэй байдаг.



-Таны найруулсан киноны гол дүрд эхнэр тань тоглосон байдаг. Уран бүтээл дээр эхнэртээ хэр шүүмжлэл, магтаалтай ханддаг вэ?

-Ер нь хатуу талдаа гэж хэлж болно. Яагаад гэвэл уран бүтээл дээр гэр бүлийн харьцаа гаргаад байвал ажил явдаггүй. Цуг ажиллана гэдэг бие биедээ тал засахаас шал ондоо асуудал. Бидний хувьд хаана яаж харьцах вэ гэдгээ ярьдаггүй. Бие биенийгээ бүрэн ойлгоод бүгдийг ухамсарлачихсан байгаа.



Д.Нэргүй