Балет нь утга санаа үйл явдлыг хөгжмийн ая, бүжгийн хөдөлгөөний өвөрмөц дүрээр илэрхийлж, урлагийн бусад төрөлтэй хослуулан бүтээдэг тайзны нийлмэл урлаг юм. Ballet гэдэг франц үгийн латин гарал нь ballo буюу би бүжиглэж байна гэсэн утгатай аж. Үйлдэл хөдөлгөөнийг хөг аянд тулгуурлан уран сайхны дүрээр илэрхийлэхийг бүжиг гэдэг. Харин сонгодог бүжиг нь дэлхийн ард түмний бүжгийн хамгийн шилдэг элементийг шингээснээрээ бусдаасаа ялгардаг.
Зохиогч: Урлаг
11-р сарын 20 нд Оросын сонгодог урлагийн агуу бүжигчин Маяа Плисецкая 85 нас хүрч байна. Гайхалтай бишрэм энэ эмэгтэйн насны тэмдэглэлт ойг Парис, Москва хотуудад ёслол төгөлдөр тэмдэглэнэ. Тэрээр далан настай дэлхийн нэртэй тайзуудыг эзэгнэж явсан нь ёстой л нэг ид шидийн гэлтэй. Тийм ээ, Майя Плисецкая, тэр 80 насныхаа тэмдэглэлт ойгоор Морис Бежарын өөрт нь зориулан тавьсан “Аве Мария” балетыг бүжиглэж тайзнаа гарсан юм. Сонгодог бүжгийг ийм урт удаан бүжиглэнэ гэж түүхэнд үгүй билээ. Түүнд зориулж олон нэртэй бүжиг дэглээч бүтээлээ тавьж, түүний дүрээр дээд зиндааны загвар зохион бүтээгчид загвараа зохиож ирсэн. Олон арван шүлэгч, зохиолч, хөгжмийн зохиолчид чухамдаа гайхамшигтай энэ жүжүгчин эмэгтэйн гоо сайхан, авъяас чадварыг бишрэхийн хирээр шүлэг, аялгуугаа бичиж иржээ.
1944 онд Н.В.Кузнецова Улсын хөгжимт драматик театрт ажилласан бөгөөд урлагийн сургуулийн дэргэд бүжиг ангийг нээн хичээллэж жилийн дараа уг ангийг төгсөгчдөөс арван хүн театрт орж, бүжигт авьяас сонирхолтой жүжигчдээс нэмэгдэн 22 хүн бүхий бүжиг анги бий болжээ. Хөгжимт драмын бүжгийн жүжгээс гадна монгол ардын бүжиг, зөвлөлтийн олон үндэстнүүдийнбүжиг, сонгодог бүжиг оролцсон 59 бүжиг бүхий хөтөлбөртэй болсноор биеэ даасан анхны тоглолт “Бүжгийн үдэшлэг”- ийг тоглосон байна.
1945 онд Зөвлөлтийн мэргэжилтэн багш Ю.Рамановский ирж бүжигчдийн мэргэжил мэдлэгийг дээшлүүлэх талаар хүчээ дайчлан ажилласны дүнд УГЖ Д.Болхүү, Ц.Дашдулам, Б.Гүрбазар нарын зэрэг олон сайн бүжигчид, Төрийн шагналт Ц.Сэвжид, Г.Долгорсүрэн зэрэг бүжиг дэглээчид гарсан байна. Романовскийн ардын ба сонгодог бүжгийн номерууд орсон бүжгийн үдэшлэг тоглуулсан нь түрүүчийн “Бүжгийн үдэшлэг”-ээс чанарын шинэ шатанд гарсан байлаа.
Балет гэсэн нэр томьёо ballare – бүжиглэж байна гэсэн латин үгнээс гаралтай бөгөөд энэ нь бал буюу ардын бүжиг наадмаас үүсэлтэйг харуулж байгаа юм.
Балетын тухай эхлэхээс өмнө бүжиг гэж юуг хэлдэг тухай авч үзье. Үйлдэл, хөдөлгөөн хөг аянд тулгуурлан амьдралыг уран сайхны дүрээр илэрхийлдэг урлагийн хэлбэрийг бүжиг гэнэ. Харин балет нь утга санаа үйл, явдлыг хөгжмийн ая, бүжгийн хөдөлгөөний өвөрмөц дүрээр илэрхийлж, дүрслэх урлаг зэрэг бусад төрөлтэй хамтран бүтээгддэг тайзны нийлмэл урлаг юм.
Сонгодог бүжиг дэлхийн ард түмний бүжгийн хамгийн шилдэг элементүүдийг шингээсэн бүжгийн урлагийн уран сайхны дүрээ илэрхийлэх гол хэлбэр юм.
1997 оны 9-р сарын 8-нд бүжгийн спортын ертөнцөд гайхамшигтай үйл явдал болсон юм. Энэ өдөр Олон Улсын Олимпийн хороо (ОУОХ) Олон Улсын Бүжгийн Спортын Холбоог ОУОХ-ны бүрэн эрхэт гишүүн, “Хүлээн зөвшөөрөгдсөн холбоо” гэж бүрэн хүлээн зөвшөөрснөө зарлалаа. Ийнхүү бүх дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн нь IDSF ба бүх бүжгийн спортынхны амжилтыг харууллаа. Мөн энэ явдал нь бүжгийн спортын хөгжлийн урт удаан түүх, IDSF-ийн зургаан жилийн тууштай ажиллагаа, үндэсний холбоод, бүх дэлхийн олон зуун мянган бүжигчдийн агуу их хүчин зүтгэлийн оргил нь болсон юм.
Энэ бүжиг АНУ-ын Зүүн Өмнөд нутгийн негрүүдийн дундаас үүсчээ. Мөн Флорид нутгийн Семинол индианчууд дайнч бүжиг хийдэг байв. Зарим хүмүүс негрүүд энэ бүжгийг индианчуудаас хуулбарласан, харин зарим нь индианчууд энэ бүжгийг Африкаас авчирсан негрүүдээс хуулбарласан гэж үздэг байна. Гэхдээ сүүлийн санаа нь үнэнд арай ойртож очдог. Учир нь Баруун Африкийн Волоф хэлний “жев” буюу “үл ойшоон ярих” гэсэн үгнээс үүсэлтэй байж магадгүй. Мөн “жайв” гэдэг үг нь негрүүдийн этгээд үг болох “төөрөгдүүлсэн яриа, хэтрүүлэл”, Английн “жайб” буюу “тохуурха” гэсэн үгнээс үүссэн байж магад гэдэг. Бас “эрээн мяраан”, “марихуан”, “бэлгийн харьцаа” ч гэсэн хувилбарууд байдаг.
“Пасодобль” гэдэг нь Испаниар “Хоёр алхамт” гэсэн үг бөгөөд “Пасо а Дос” буюу “хоёрт зориулсан бүжиг” гэдгээс ялгаатай. “Хоёр алхамт” нь энгийн “1, 2”, “зүүн, баруун” гэж тоолдог маршийн алхаатай төстэй.
Энэ нь “Испанийн нэг алхамт”-аас ялгаатай. Учир нь “Нэг алхамт” нь хөгжмийн цохилт бүр дээр алхдаг байна.
Пасодобль бол Испанийн амьдралын нэг хэсэг болсон олон олон бүжгүүдийн нэг юм. Тэрээр бухын тулаан дээр үндэслэгджээ. Бүжиг нь Тореро (эрэгтэй бүжиглэгч) болон түүний нөмрөг (эмэгтэй бүжиглэгч)-ийг дүрсэлж, маршийн аянд бүжиглэнэ. Бухын тулаан нь эртний Критэд байсан ба 1700-аад оны үеэс Испанид үлдэн хоцорчээ. Энэ бүжиг 1930-аад оны үед Парисын дээд зиндааныхны дунд дэлгэрэв.
Английн бүжгийн багш Пьер Лавелл 1952 онд Кубад айлчлах үедээ Румбаг заримдаа илүү цохилттойгоор хийдэг болохыг олж мэджээ. Тэр Британид ирмэгцээ тэдгээр алхалтуудыг тусдаа бүжиг мэтээр зааж эхлэв.
Ча Ча гэдэг нэрийг Испанийн “chacha” буюу “зарц бүсгүй”, эсвэл “chachar” буюу “кокагийг навч зажлах”, зарим нь “char” буюу “цай” гэдэг үгнээс гаралтай гэдэг ч Кубын хурдан хөгжилтэй Гуарача бүжгээс үүссэн гэдэг нь илүү үнэмшилтэй сонсогддог. Энэ бүжиг нь 20-р зуун гарахаас өмнө Европт дэлгэрчээ. Шотландын Копар Анус дахь Данси Нейлийн 1898 оны төгсгөлийн чуулганы хөтөлбөрт бичигдэж байлаа.
Биеийн хөдөлгөөнийг хөлийн хөдөлгөөнөөс илүү чухалчилдаг бүжиг хийдэг байсан Африкийн негр боолуудыг Куба руу импортлосноос энэ бүжиг үүсэлтэй. Хөгжмийн ая чухал байсангүй, тогоо, сэрээ, лонх зэргийг ашиглан дуугаргадаг байсан цогц хэмнэл илүү үүрэгтэй байлаа.
Энэ нь 19-р зууны Гаванагийн Контраданз-тай нийлсэнтэй холбоотой. Бүжгийн нэрийг Испани хэлний “зам, чиглэл” гэсэн утгатай “румбо”, “овоолсон чулуу” гэсэн утгатай “румба”, Карибийн орнуудад өргөн хэрэглэгддэг ликор дарсны нэг төрөл болох “рум” зэрэг олон үгнүүдээс үүсэлтэй гэж тайлбарладаг ч 1807 онд бүжгийн хамтлагт зориулан тоглодог байсан “румбосо оркестр” гэсэн нэр томъёоноос үүсэлтэй байж болох юм. Мөн энэ нэрийг Испанийн ‘карусель’ гэдэг үгнээс үүсэлтэй гэж зүтгэгчид ч байдаг.
16-р зуунд Португаличууд Ангол, Конгоос олон тооны боолчуудыг Катерет, Эмболада, Батик зэрэг бүжгүүдтэй нь хамт Бразил руу импортложээ. Европчууд эдгээр бүжгүүдийг нүгэл хилэнцэт бүжгүүд гэж үзэж байв. Эмболада нь биеэ хамгаалахын тулд эвэртээ бөмбөг угласан үхрийн тухай бүжиг ба тэнэг гэсэн утгатай. Батик ньтэр үед маш их түгэн дэлгэрснээс I Мануэл түүнийг хориглож байжээ. Батик бол Чарлестонтой төстэй алхалтуудтай, алга ташилт болон цохилуур хөгжмийн аянд тойрон бүжиж, тойргийн голд нэг хос гоцолдог байж.